Nepnieuws of fake-news
Nepnieuws is tekst, beeld of geluid dat niet waar of niet echt is. Waarom verspreiden mensen nepnieuws? Hoe kun je het herkennen? En wat is een filter bubble?
Wat is nepnieuws?
Nepnieuws is tekst, beeld of geluid dat niet waar of echt is. Waarom verspreiden mensen nepnieuws? Hoe kun je het herkennen? En wat is een filter bubble?
Wat is nepnieuws?
Nepnieuws is nieuws of informatie die niet waar is of niet helemaal klopt. Het nieuws of de informatie lijkt wel waar. Nepnieuws wordt verspreid om geld te verdienen of om de meningen van mensen te beïnvloeden. De maker weet dat het niet klopt.
Een ander woord voor nepnieuws is fake-nieuws.Nepnieuws en desinformatie kunnen veel vormen hebben: een nieuwsbericht op het internet, een video op sociale media of een plaatje in een appgroep.
Wat is het verschil tussen nepnieuws en misinformatie?
Bij nepnieuws weet de maker dat het nieuws of de informatie niet klopt. Het is expres verzonnen. Bijvoorbeeld om mensen te misleiden, om geld te verdienen of aandacht te krijgen.
Nepnieuws is een vorm van desinformatie. Onder desinformatie valt ook misinformatie. Dat is ook informatie die niet klopt. Maar degene die het deelt, denkt zelf dat het wel waar is. Bijvoorbeeld een oud nieuwsbericht dat nu niet meer klopt.
Waarom verspreiden mensen nepnieuws?
Er zijn allerlei redenen waarom mensen nepnieuws verspreiden. Dit zijn een paar voorbeelden:
- Om er geld aan te verdienen.
Bijvoorbeeld: een persoon of bedrijf heeft een website met advertenties. Hoe vaker mensen op die website komen, hoe meer geld diegene krijgt van de adverteerders. Door nepnieuws te plaatsen met een pakkende kop trekken ze meer bezoekers naar hun website. Iedere klik op het bericht levert geld op.
- Om de mening van mensen te beïnvloeden.
Bijvoorbeeld: tijdens verkiezingen plaatsen mensen nepvideo’s van andere politieke leiders. Of ze versturen berichten over andere politieke partijen die niet waar zijn. Zo hopen ze dat mensen niet op die partijen stemmen.
- Om een persoon, groep, organisatie of land te beschadigen.
Bijvoorbeeld: tijdens oorlogen verspreiden regeringen van landen nepnieuws over andere landen, bijvoorbeeld over aanslagen of het aantal doden.
Welke vormen van nepnieuws zijn er?
Nepnieuws of fake-nieuws is er in allerlei vormen.
- Fake nieuwsbericht
Een nepartikel dat eruit ziet als een echt nieuwsbericht. De informatie in het bericht is niet waar.
- Clickbait
Een titel of kop van een bericht is heel overdreven en/of klopt niet. Deze kop wordt gemaakt om mensen naar een website of post te lokken.
- Deepfake-video’s
Deepfake-video’s zijn nepvideo’s. Hierin zie je bijvoorbeeld iemand praten en bewegen, terwijl diegene dat in het echt niet zegt of doet. Deze video’s zijn vaak met een computerprogramma of speciale app gemaakt. Sommige video’s lijken zo echt, dat je niet ziet dat het nep is. Op Mediawijsheid.nl lees je meer over deepfakes.
- Voice cloning
Ook geluid of stemmen kunnen bewerkt worden. Dat wordt fake audio of voice cloning genoemd. Hierbij wordt de stem van iemand nagemaakt. Lees meer over voice cloning.
Hoe herken je nepnieuws?
Het is steeds lastiger om te herkennen of te achterhalen of iets nepnieuws is of echt nieuws is. Of dat informatie waar is of informatie niet waar is. Programma’s waar nepfoto’s en nepvideo’s mee gemaakt kunnen worden, worden steeds beter.
Ook is het niet altijd makkelijk om erachter te komen dat iets niet klopt wat er in een bericht staat.
Toch zijn er een aantal dingen die je kunt doen om er sneller achter te komen of iets nep is of dat er iets in het bericht staat dat niet waar is.
- Check altijd de afzender. Is het een arts, een wetenschapper of iemand anders die er echt verstand van heeft? Bestaat de persoon wel echt? Kijk op websites in de disclaimer of bij ‘over ons.’
- Welke bedoeling heeft de afzender? Vraag jezelf af: waarom zou diegene dit geschreven of gemaakt hebben? Welk voordeel kan diegene erbij hebben?
- Verkoopt de afzender producten? Zo ja, wees dan extra kritisch. De persoon heeft vaak als belangrijkste doel om spullen te verkopen, niet om jou beter te maken.
- Lees het hele bericht, en niet alleen de kop.
- Speel de video langzaam af. Dan zie je misschien dat de mond niet gelijk beweegt met de tekst of dat iemand niet met de ogen knippert.
- Bekijk de video of foto goed van dichtbij. Soms zijn stukjes van het beeld onscherp.
- Is iets grappig, of heel erg overdreven? Dan kan het satire zijn. Het is dan grappig bedoeld. Een voorbeeld van satirische nieuwsberichten is De Speld.
- Twijfel je? Praat er met iemand anders over. Bijvoorbeeld met je ouders. Gaat het over gezondheid? Ga dan naar je huisarts, of vraag het aan de jeugdarts.
Wil je nog meer tips om erachter te komen of een video, foto of bericht echt of nep is? Kijk dan op isdatechtzo.nl of op mediawijsheid.
Wat is een filter bubble?
Op TikTok, Instagram of andere socials krijg je veel filmpjes en berichten te zien. Maar niet iedereen krijgt dezelfde dingen te zien. Wat jij ziet, hangt af van wat je eerder hebt geliket, gedeeld of bekeken. Of waar je op gereageerd hebt.
Er zit een slim programma achter, een algoritme, dat steeds leert wat jij leuk vindt of waar je juist boos van wordt. Zo kom je in een ‘filter bubble’: je ziet vooral berichten die bij jou passen, en andere dingen zie je minder.
Dat is soms handig, want je krijgt soms dingen te zien die je belangrijk vindt. Het nadeel is dat je andere belangrijke informatie of andere meningen mist.
Ook je vrienden en volgers hebben invloed. Als veel mensen een bericht delen, lijkt het al snel alsof het waar is. Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn.
Meer informatie over nepnieuws of fake-nieuws
Kijk op de volgende websites voor meer informatie en voorbeelden van nepnieuws:
Deze pagina’s van JouwGGD vind je misschien ook interessant:
In jouw regio
Sommige delen van deze website verschillen per regio. Selecteer de GGD bij jou in de buurt zodat wij jou lokale tips en links kunnen tonen.